Dworkowy styl
Styl dworkowy – jeden z nurtów tzw. stylu narodowego, ukształtowany na przełomie XIX i XX stulecia, rozwijający się szczególnie na początku XX wieku. Koncepcja stylu narodowego zakładała potrzebę sformułowania języka form, odpowiadających charakterem danemu narodowi, manifestujących jego odrębność. Budynki miały świadczyć o historii narodu i bogactwie jego kultury. W Polsce źródeł własnego stylu szukano w sztuce ludowej (styl zakopiański), architekturze historycznej (gotyk wiślano-bałtycki, gotyk nadwiślański – formy architektury neogotyckiej; inspiracją budynki renesansowe i barokowe), sztuce współczesnej. Na początku XX wieku znaczną popularnością cieszyć się zaczął styl dworkowy. Wzorem dla architektów z tego nurtu był szlachecki dwór polski, a w warstwie symbolicznej nawiązywano do złotego wieku kultury Rzeczypospolitej. Projektanci na różne sposoby, od powtórzenia do luźnej interpretacji, wykorzystywali jego charakterystyczne elementy: ganek z kolumnowym portykiem, wspartym na dwóch lub czterech kolumnach, łamany dach polski, alkierze; całości dopełniały białe, tynkowane ściany i pokrycie dachowe z gontu albo dachówki. Starano się uzyskać malowniczą, wpisaną w kontekst otoczenia bryłę. Styl uznawano za najlepiej dostosowany do budowy wiejskich rezydencji, a także do zabudowy miast-ogrodów. Nowe dwory budowano nie tylko na wsiach, ale też w dużych miastach, łącznie z Warszawą. Poza stosunkowo niewielkimi budynkami mieszkalnymi, w stylu dworkowym wznoszono także dworce kolejowe (np. w Grodzisku Mazowieckim), szkoły i inne budynki użyteczności publicznej. Za jedną z najwcześniejszych realizacji w stylu dworkowym uchodzi dwór w Dłużewie projektu Jana Heuricha młodszego (1902). Co ciekawe, jeden z najbardziej znanych projektów, nagrodzona w konkursie na dwór w Opinogórze w 1908 praca Józefa Gałęzowskiego, doczekał się realizacji dopiero na początku XXI wieku. Inny z ważnych konkursów dotyczył projektu dworku na wystawę w Rzymie (1910).W architekturze sakralnej odpowiednikiem stylu dworkowego był tzw. styl swojski.Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wielu projektantów wróciło entuzjastycznie do idei stylu narodowego. Realizacje z tego nurtu wznoszone były zarówno na zlecenie prywatnych inwestorów, jak i władz, czego przykładem mogą być kolonie domów dla urzędników i wojskowych na warszawskim Żoliborzu. Styl dworkowy i swojski szczególnie popularny był w pierwszej połowie lat 20. XX wieku, podczas gdy neogotyk typowy dla budowli sakralnych z poprzedniego stulecia tracił na znaczeniu. W stylu swojskim wzniesiono m. in. kościoły w Hucie Stepańskiej (1921–30, Z. Mączeński), Blachowni (1918, Konstanty Jakimowicz). Powstawały również nowe świątynie drewniane (np. Kąclowa, 1922, Z. Mączeński). W drugiej połowie lat 20. styl dworkowy stracił na znaczeniu w głównych ośrodkach, ustępując miejsca modernizmowi. Na zlecenie bardziej konserwatywnych inwestorów wznoszono jednak w tym stylu liczne budynki w latach 30. Po kilkudziesięciu latach inspiracje dworkiem polskim powróciły, często w mocno uproszczonej i zwulgaryzowanej formie (domy jednorodzinne z lat 90. XX wieku i początków XXI).
