Insula

Insula, w łacinie dosłownie „wyspa”, to określenie wielorodzinnego budynku mieszkalnego w starożytnym Rzymie. Były to budynki wielokondygnacyjne, o wysokości pięciu, siedmiu, a w pojedynczych realizacjach nawet dziesięciu kondygnacji. Ze względu na ograniczoną powierzchnię miasta i rosnącą liczbę mieszkańców, w Rzymie wyraźna była tendencja do budowy coraz wyższych budowli mieszkalnych. Wiele budynków wznoszono z nietrwałych materiałów, drewna i suszonej na słońcu cegły (por. adobe). Do budowy lepszej klasy obiektów wykorzystywano także beton i cegłę wypalaną, dach kryto dachówkami rzymskimi (imbrex i tegula). Czasem płaski dach był używany jako użytkowy taras. Na parterze wielu budynków znajdowały się sklepy i warsztaty, z magazynami w głębi. Pierwsze piętro zajmowało mieszkanie właściciela albo najdroższe, najbardziej obszerne i wygodne apartamenty w budynku. W niektórych przypadkach w przyziemi lokowano niewielkie łaźnie, a nawet świątynie. Na kolejnych piętrach mieściły się mieszkania o coraz niższym standardzie. Najtańsze z nich znajdowały się na piętrze najwyższym, niewygodnym ze względu na brak windy, dostępu do bieżącej wody i na panującą wewnątrz temperaturę. Mieszkańcy insuli, poza lokatorami z najniższych pięter, korzystali z publicznych latryn, wodę czerpali ze studni albo fontann, kąpali się w termach. Wyższe kondygnacje były najprawdopodobniej gęsto zasiedlone, jedno pomieszczenie mogło służyć kilku, a nawet kilkunastu osobom. Izby na każdym piętrze w większości budynków ulokowane były wzdłuż korytarza. Pomieszczenia położone w głębi nie miały dostępu światła dziennego. W insulach żyła większość mieszkańców miasta Rzymu. W obszernych, parterowych rezydencjach (domus) i willach mieszkali tylko najzamożniejsi (por. dom rzymski). Kamienice czynszowe wznoszone były przez zamożnych Rzymian dla zysku. W wielu przypadkach właściciele gruntu starali się maksymalnie zwiększyć dochody, budując możliwie najwyższe domy z jak najtańszych materiałów i w pełni wykorzystując dostępną powierzchnię działki. Oszczędności prowadziły, jak podkreślają starożytni autorzy, do katastrof budowlanych. Bardzo poważnym zagrożeniem były pożary, zwłaszcza że mieszkania ogrzewano otwartymi piecykami na węgiel drzewny, a oświetlano oliwnymi lampkami. Wielkim pożarom starali się zapobiegać kolejni władcy Rzymu. Cesarz August zakazał budowy domów wyższych niż 70 stóp rzymskich, czyli ok. 20,7 m. Neron zmniejszył maksymalną wysokość do 17,7 metra. Przepisy wymagały też pewnych zabezpieczeń przeciwpożarowych.W szczytowym okresie w Rzymie znajdowało się przeszło 45 000 insulae. Wiele z nich miało własne nazwy, co przy braku nazw ulic pomagało w lokalizacji. Pozostałości kamienic czynszowych zachowały się w Ostii koło Rzymu. Powiązane hasła apartament, dom grecki, dom rzymski, wieżowiec Więcej informacjiDyson S. L., Rome: A Living Portrait of an Ancient City, Baltimore 2010Frier B. W., Landlords and Tenants in Imperial Rome, Princeton 1943Kamm A., Graham A., The Romans: an introduction, 2008