Kapitel, głowica

Kapitel, czyli głowica to umieszczony na szczycie podpory architektonicznej element, umieszczony pomiędzy trzonem a elementami dźwiganymi. Kapitel może być zwieńczeniem kolumny, pilastra albo filaru. Kapitel odgrywa rolę elementu konstrukcyjnego, a także dekoracyjnego. W różnych epokach i stylach architektonicznych przyjmował różnorodne formy.  W architekturze starożytnego Egiptu stosowano różnorodne głowice ze stylizowaną dekoracją roślinną. Są to m.in. głowice palmowe, papirusowe oraz lotosowe. Występowały też motywy figuralne, przede wszystkim wyobrażenie bogini Hathor (kapitele hatoryckie), Ozyrysa (k. ozyriacki). W budowlach Średniego Państwa były także tzw. kolumny protodoryckie, z prostym blokiem – kostką jako kapitelem. W starożytnej Mezopotamii głowice najczęściej miały prosty, geometryczny kształt i były pozbawione dekoracji rzeźbiarskiej. Pojawiła się ona w Persji. Kapitele wyobrażały wówczas zwierzęta. Szczególnie efektowne formy miały rzeźby z okresu panowania dynastii Achemenidów. W architekturze starożytnej Grecji występowały trzy główne rodzaje kapiteli, każdy związany z jednym z porządków architektonicznych (dorycki, joński, koryncki). W porządku jońskim występowała ponadto głowica eolska, wczesna forma kapitelu wolutowego.Rzymianie przejęli greckie wzory, uzupełniając ich repertuar o kompozytowe i toskańskie. W architekturze Bizancjum występowały głowice nasadkowe z impostem a także trapezoidalne, fałdowe i koszowe. Dekoracja była indywidualna i różnorodna. Różne formy kapiteli, zwykle zdobione bogato ornamentem roślinnym lub geometrycznym występowały w architekturze islamskiej. Specyficzna dla islamu jest głowica stalaktytowa.Architektura karolińska nawiązywała do wzorów antycznych, choć formy często były upraszczane i miały inne niż w starożytności proporcje. W ważnych budowlach wykorzystywano także detale architektoniczne pozyskane ze starożytnych obiektów. W architekturze romańskiej występowały najczęściej głowice kostkowe, blokowo-kielichowe oraz kielichowe, często z dekoracją figuralną lub ornamentalną. Kapitele gotyckie zdobione były najczęściej motywami roślinnymi (głowice pączkowe – czołgankowe, głowice liściaste). Stosowano także tzw. głowice bliźnie. Architekci renesansowi starali się odtwarzać starożytne wzory, posiłkując się odkryciami archeologicznymi i pismami Witruwiusza.