Neogotyk

Neogotyk to jeden z nurtów historyzmu, styl w architekturze i rzemiośle artystycznym naśladujący sztukę i architekturę gotycką. Neogotyk zaczął się rozwijać około połowy XVIII wieku w Anglii, kraju o wyjątkowo silnej tradycji gotyckiej, zyskał znaczącą pozycję w krajach niemieckich, utrzymał się do początku XX wieku.Najdłużej budowano w tym stylu obiekty architektury sakralnej. Wzorem dla nowych kościołów były wielkie założenia średniowieczne, takie jak katedry francuskie i niemieckie, np. katedra w Kolonii. W architekturze wnętrz, meblarstwie i rzemiośle artystycznym stylistyka neogotyku była w modzie od lat 30. do 60. XIX wieku, przede wszystkim w Wielkiej Brytanii i Niemczech. Realizacje neogotyckie powstawały także w Polsce (więcej: neogotyk polski). W związku z poszukiwaniami stylu narodowego, w XIX wieku architekci rozwinęli lokalne odmiany neogotyku, w tym styl wiślano-bałtycki, styl nadwiślański.Ważne dla rozwoju architektury okazało się zerwanie z klasycznymi wzorami kompozycji i inspirowane gotykiem zainteresowanie aspektem konstrukcyjnym i materiałowym budowli.

Początki neogotyku w Anglii

W odizolowanej od kontynentu Wielkiej Brytanii nieprzerwanie utrzymywała się tradycja gotycka. Reakcją na Oświecenie był powrót do tej lokalnej tradycji, fantazji, wartości emocjonalnych, religii. Rozkwit powieści gotyckiej i fascynacja średniowieczem przygotowały grunt dla architektury wzorowanej na zabytkach średniowiecza. Pierwsza rezydencja przebudowana w stylu neogotyckim należała właśnie do autora pierwszego z gotyckich romansów, Horacego Walpole'a, hrabiego Oksfordu. Pałac Strawberry Hill z 1750 roku ozdobiony z fantazją licznymi wieżyczkami, maswerkami, ostrymi łukami stał się wzorem dla siedzib europejskich arystokratów. Wczesny neogotyk nie miał wiele wspólnego z rozwiązaniami stosowanymi przez średniowiecznych architektów, był raczej luźną interpretacją estetyki gotyku. Neogotyk okazał się jednak odpowiedni nie tylko jako styl ekscentrycznych rezydencji. Średniowiecze uważane było za okres największego rozkwitu religii i epokę tryumfu chrześcijaństwa, styl „średniowieczny” wydawał się zatem najbardziej odpowiedni do budowy kościołów i kaplic. We Francji i Niemczech neogotyk doprowadził też do renowacji – i daleko idącej przebudowy – zachowanych katedr. Za cykl wielkich projektów w katedrach Paryża, Chartres, Amiens, Carcassonne odpowiedzialny był E.E. Viollet-le-Duc, architekt, a zarazem jeden z najważniejszych teoretyków nurtu. Jako świadczący o długiej tradycji i poważny, styl neogotycki stosowano też do budowy obiektów użyteczności publicznej, w tym siedzib parlamentów. W takim kontekście gotyk uważano za emanację narodowego ducha, wyraz odrębności danego społeczeństwa. Zdarzały się przypadki łączenia różnych stylistyk – w brytyjskim parlamencie neogotycki kostium nałożony został na klasycyzującą bryłę. W formach neogotyckich wznoszono także nieco mniej prestiżowe budynki, między innymi szkoły i dworce kolejowe (dworzec St. Pancrass w Londynie, dworzec kolejowy we Wrocławiu). Inną grupą obiektów neogotyckich były pawilony w ogrodach angielskich oraz parkach, często wyróżniające się malowniczą bryłą i interesującymi rozwiązaniami elewacji.