Zabawa w skojarzenia w architekturze jest czymś nieuniknionym. Oglądając zdjęcia XVI wiecznego miasteczka Shibam w Jemenie, nasze wrażenie było jedno: modernistyczne osiedla z wielkiej płyty. Nie chodzi tu o detal, lecz o ogólny zarys urbanistyczny bloków mieszkalnych. Mimo, że w historii nie słyszy się o nawiązywaniu modernistów do tej architektury, to wydaje nam się, że skojarzenie narzuca się jednoznacznie.
Architektura – najstarsze na świecie miasto wieżowców
Poukładane na równej siatce osiedla w Shibam, są obecnie miejscem zamieszkania dla około 8 tys. ludzi. Jemeńskie miasto nazwane jest „najstarszym miastem wieżowców”, czy „Manhattanem pustyni”. Około 500 domów, zostało wybudowanych w formie wież, mających od 5 do 10 kondygnacji. Ślady dowodzą, że okolica ta zamieszkiwana była już przed 2000 lat! Jednak architektura większości „wieżowców” powstała w XVI wieku, po niszczycielskiej powodzi, jaka nawiedziła miasto. Warto zauważyć też, że niektóre obiekty pochodzą już z pierwszych wieków islamu. Do tych budynków można zaliczyć meczet, którego budowę datuje się na około 904 rok czy zamek wybudowany w 1220 roku. Budowa domów w formie wież nie była przypadkowa. Takie położenie osiedli oraz wysokość bloków miała chronić mieszkańców przed atakami Beduinów, a jak się okazało, pozwoliło też uniknąć katastrofalnych skutków powodzi.
Shibam został uznany za wybitny przykład urbanistyki i zagospodarowania terenu. Z kolei, dzięki architekturze budynków, stał się charakterystycznym przykładem domów w świecie arabskim. Wszystko to, połączone z niesamowitym wyglądem miasta, dało pretekst, do wpisania w 1982 roku Shibam na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako Old Walled City of Shibam.
Jak powstała architektura miasta Shibam?
Założenie urbanistyczne miasta oparte zostało na zasadzie pionowej konstrukcji połączonej z tradycyjną arabską architekturą. Dla historyków i urbanistów Shibam jest jednym z najstarszych, ale zarazem doskonałym przykładem rygorystycznego trzymania się zasad i procesu planowania. Poza przemyślaną konstrukcją domów, całe założenie zostało usytuowane na niewielkim wzgórzu. To rozwiązanie pozwoliło miastu przetrwać powódź w latach 1532/1533.
>> Przeczytaj o modernistycznym Osiedlu za Żelazną Bramą!
Plan zagospodarowania miasta oparty jest na trapezie, bardzo zbliżonym do prostokąta. Całość została otoczona glinianym murem, za którym znajdują się, rozmieszczone na ortogonalnej siatce ulic i placów, wysokie bloki mieszkalne. Istniejące już przeszło 500 lat budynki, zbudowano z glinianej, wypalanej na słońcu cegły oraz błota. Dlaczego architektura Shibam jest wciąż spektakularna? Wszystko za sprawą panującego tam prawa. Każdy, kto chce zbudować dom, musi zadbać, aby rozmiar i styl budynku były dostosowane do tych już istniejących. Całość założenia sprawia wrażenie, jakby wszystkie budynki były ze sobą połączone.
Architektura wnętrz, również była przemyślana
Ilość pięter w każdym z bloków nie była przypadkowa. Niegdyś w wąskich pomieszczeniach na parterze znajdowały się zagrody dla zwierząt. Dzisiaj jest to miejsce dla rodzinnych sklepików. Pierwsze piętro pełni funkcję magazynu. Przechowywano tu jedzenie, ale także drewno na opał. Kolejna kondygnacja to przeznaczona była dla mężczyzn. Znajdował się tu ogromny salon, w którym omawiano bieżące sprawy. Prywatne mieszkania zaczynały się na czwartym piętrze. Wąskie okna zapewniały ograniczenie wpadania promieni słonecznych do wnętrza, przez co budynki nie nagrzewały się bardzo. Przed dwudziestoma laty było już prawie wymarłe, ale dzięki rządowemu programowi rozwoju miast wróciło do życia
