Przeznaczenie budynku
Jest to trzecie (po Barcelonie i Palmie) forum społeczno-kulturalne, założonej przez kataloński bank fundacji La Caixa, zajmującej się działalnością charytatywną i kulturalną. W 2001 roku Fundacja przejęła popadający w ruinę obiekt w historycznym centrum Madrytu, jeden z pozostałych przykładów ery przemysłowej miasta – nieczynną elektrownię z przełomu XIX i XX wieku, obsługującą niegdyś południowe dzielnice. W ten sposób powstało miejsce spotkań, wystaw, koncertów, festiwali, debat, seminariów oraz warsztatów dla mieszkańców i turystów.
Historyczna budowla
Budynek elektrowni zaprojektowali w 1899 roku architekt Jesús Carrasco-Munoz Encina i inżynier José Maria Hernández. Po zamknięciu elektrowni, nie restaurowany przez wiele lat, popadł w ruinę. Dostęp do obiektu od ulicy Passeo del Prado utrudniała zlokalizowana na działce obok stacja benzynowa.
Zasada konstrukcji budynku została oparta na projektach halowych stacji kolejowych. Konstrukcja złożona z dwóch równoległych naw o prostokątnym kształcie, obudowanych ceglanymi ścianami została usadowiona na kamiennych fundamentach. Przekrycie stanowiły dwa dachy dwuspadowe o standardowej stalowej konstrukcji. Jego powierzchnia wynosiła 1934 m2.
Budynek był prosty w formie i prawie pozbawiony detalu na fasadzie, poza kilkoma narożnymi pilastrami i elementami dekoracyjnymi przy oknach – typowymi dla budynków przemysłowych powstających w Madrycie pod koniec XIX wieku.
Założenia projektowe
Projekt szwajcarskich architektów został oparty na czterech głównych zasadach. Założono, że zewnętrza ceglana skorupa elektrowni zostanie odnowiona tradycyjnymi metodami, uwolniono budynek od kamiennej podstawy, otwarto przestrzeń z widokiem na budynek od strony ulicy Paseo del Prado i stworzono publiczny skwer – przed i pod budynkiem (w tym celu wyburzono stację benzynową od strony ulicy). Przestrzeń użytkowa budynku została powiększona pięciokrotnie.
Rozdysponowanie funkcji
Powiększona przez dodanie kondygnacji powierzchnia centrum wynosi 10 000 m2. Funkcja została rozdysponowana na siedmiu kondygnacjach: dwóch podziemnych (audytorium zostało umiejscowione w wykopie pod placem), jednej naziemnej, będącej częścią przestrzeni publicznej przed budynkiem oraz czterech kondygnacji nadziemnych – dwóch w istniejącej ceglanej łupinie i kolejnych dwóch nadbudowanych.
Transformacja
Budynek elektrowni był objęty ochroną konserwatorską. W pozwoleniu na budowę pierwszej fazy projektu założono wzmocnienie i ustabilizowanie fasady. Usunięto wtedy kamienną podstawę budynku. Ceglana elewacja została odnowiona przy użyciu tradycyjnych materiałów (cegieł i wapiennej zaprawy murarskiej) i narzędzi z początku XX wieku. 40 tysięcy ze 115 tysięcy cegieł wymieniono na odzyskane z rozbiórki wewnętrznych ścian lub wykonane tradycyjną metodą. Połowę elewacji północnej przebudowano całkowicie. Wszystkie otwory drzwiowe i okienne starej elektrowni zostały zamurowane. Zaprojektowane cztery nowe okna w fasadzie wschodniej, według koncepcji projektantów, celowo zakłócają oryginalną linię nadproży.
Nadbudowana kubatura
Na istniejącą strukturę nałożono bryłę o nietypowej formie.
Nieregularne nisze w dachu, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się przypadkowo ukształtowane i rozmieszczone, wynikają z przemyślanej zasady. Projektanci odnieśli się do linii obrysu i wysokości dachów sąsiadujących budynków i stworzyli bryłę, do wnętrza której naturalne światło wpada przez powstałe w ten sposób otwory – nisze (rys. 12-14). Różne wysokości dachu zostały zaprojektowane tak, by w stosunku do wysokości przyległych posesji przepuszczały jak najwięcej światła słonecznego wpadającego do budynku.
Poprzez łamanie dachu nieregularnymi niszami, na ostatnim piętrze powstał przestrzenny labirynt, w którym usytuowano restaurację i kawiarnię.
Rdzawa korona
Nadbudowana część obłożona została galwanizowanymi żelaznymi panelami, które tworzą swego rodzaju koronę na budynku starej elektrowni. Zastosowano 4500 żelaznych odlewów. Perforowane panele pokrywają te części budynku, za którymi znajdują się okna, dzięki czemu przedostające się do wnętrza światło tworzy niezwykły nastrój.
Budowa panelu
Materiał, z którego wykonane są panele to odlew żelazny GGG40. Ich grubość wynosi 9-11 mm. Wymiary pojedynczego modułu to 1000 x 1000 mm. Szczeliny łączeń mają 6 mm grubości i mogą się rozszerzać pod wpływem ciepła do 3 mm. Powierzchnia jest nierówna, piaskowana. Otwór w siatce perforacji ma wymiary 10 x 10 mm, a jego narożniki są zaokrąglone.
Konstrukcja
Budynek wygląda jakby unosił się nad powierzchnią placu. Trzy potężne filary konstrukcyjne przekazują siły naprężeń z czterech nadziemnych kondygnacji. Zewnętrzna ceglana łupina także jest podtrzymywana przez te trzy filary, a za pomocą dwóch betonowych dźwigarów, przekazuje obciążenia z innych płyt stropowych do betonowych rdzeni.
Sufit nadwieszonej części
Sufit pod budynkiem został uformowany z betonu z trójkątnych płaszczyzn, przystających do siebie pod różnymi kątami, wykończonych metalowymi panelami.
Wnętrza
Ściany holu na pierwszym piętrze są wykonane z betonu. Wejście do niego prowadzi przez klatkę schodową, uformowaną z trójkątnych płaszczyzn i pokrytych panelami ze stali nierdzewnej, zaczynającą swój bieg na poziomie placu pod budynkiem. Foyer i audytorium w części podziemnej są pokryte strukturą z siatki cięto-ciągnionej (poddany obróbce metal przekształca się w siatkę z dużą ilością oczek). Podłoga holu i galerii została wykonana z lastriko.
Klatka schodowa
Główna klatka schodowa przebija się przez wszystkie kondygnacje od piwnicy, aż po najwyższe piętro budynku.
Centrum sztuki CaixaForum
Madryt, Hiszpania
Autorzy: Herzog & de Meuron
Główny wykonawca: Ferrovial Agroman
Współpraca przy projekcie zielonej ściany: Patrick Blank
Konstrukcja: WGG Schnetzer Puskas Ingenieure
Konsultacja przy projekcie fasady: Emmer Pfenninger Partner AG
Inwestor: Obra Social Fundacion LaCaixa, Caixa d'Estalvis i Pensions de Barcelona
Powierzchnia całkowita: 11 000 m2
Projekt: 2001-2003
Realizacja: 2003-2008
Koszt inwestycji: ponad 60 000 000 EUR
