Wbrew pozorom korten to bardzo trwały materiał – bez dodatkowych zabiegów zabezpieczających blacha kortenowa może przetrwać co najmniej kilkadziesiąt lat. Jak to możliwe? Właściwości te korten zawdzięcza miedzi będącej składnikiem stopu. To dzięki niej na powierzchni blachy powstaje jednolita, samoregenerująca się powłoka – patyna – która hamuje proces korozji i zapewnia zwiększoną odporność na warunki atmosferyczne. Ale oprócz walorów konstrukcyjnych, równie ważne, jeśli nie ważniejsze, są dla architektów walory estetyczne kortenu.
Korten w porcie
Najbardziej oczywistym kontekstem dla użycia kortenu wydają się tereny przemysłowe. Właśnie w takim otoczeniu – w dzielnicy portowej w Szanghaju – znajduje się hotel Waterhouse, na którego potrzeby zaadaptowana została wzniesiona w latach 30 XX wieku siedziba sztabu armii japońskiej. Mimo dostosowania budynku do potrzeb pięciogwiazdkowego hotelu, zachował on swój surowy, industrialny charakter. Odpowiedzialni za przebudowę architekci z pracowni Neri & Hu Design and Research Office (NHDRO) postanowili bowiem w maksymalnym stopniu wykorzystać i wyeksponować starą strukturę, pozostawiając ją w takim stanie, w jakim ją zastali, a ślady destrukcyjnego działania czasu traktując jako atut i motyw przewodni.
Drugim kluczowym założeniem, jakim się kierowali, było zaznaczenie wyraźnej granicy między tkanką historyczną, a współczesną interwencją. Na zewnątrz budynku materializacją tego założenia stała się dobudowana kondygnacja, która odważnie odcina się od oryginalnej tkanki budynku, kontrastując z jego szarymi, betonowymi ścianami rdzawą okładziną ze stali kortenowej. Materiał ten – w połączeniu z obłą bryłą nawiązującą do kształtu okrętów – sprawia, że nadbudowana struktura koresponduje z industrialnym charakterem budynku i całej portowej dzielnicy, a przy tym jednoznacznie podkreśla współczesną metrykę nowego elementu.
Korten na torach
Przytulona do ceglanego, wiktoriańskiego wiaduktu na południu Londynu rdzawa 'huba' to mieszkanie i studio fotograficzne autorstwa architektów z pracowni Undercurrent Architects. Zbudowany wokół i pod łukiem wiaduktu obiekt jest architektonicznym prototypem, propozycją zagospodarowania terenów położonych przy XIX-wiecznych budowlach. Zewnętrzną skorupę obiektu tworzy blacha kortenowa, która sprawia, że budynek wydaje się znacznie starszy, niż jest w rzeczywistości – jakby był rówieśnikiem wiaduktu, a korozja była efektem trwającej od ponad stu lat konfrontacji z warunkami atmosferycznymi.
Korten w ruinach
Kamienne mury przesycone kilkusetletnią historią, a obok nich – nowoczesne bryły ze stali kortenowej. W taki sposób problem odbudowy renesansowego pałacu biskupów w węgierskim mieście Pecz rozwiązali architekci z budapeszteńskiej pracowni MARP. Na temat wyglądu rezydencji wiadomo niewiele. Niewiele również przetrwało z niej do naszych czasów.
Zrealizowany w Peczu projekt nie jest rekonstrukcją sensu stricte. Nie taki był zresztą cel architektów, których zadanie polegało na zaprojektowaniu dla pałacowego wzgórza punktu widokowego, sceny teatru plenerowego oraz siedzisk. Nietypowa odbudowa przeprowadzona została w sposób na wskroś nowoczesny – zarówno pod względem formalnym, jak i użytego materiału. Sięgając po stal kortenową, architekci w wyraźny sposób zaznaczyli współczesny charakter interwencji i jej odrębność od pozostałości dawnego pałacu. To raczej próba stworzenia architektonicznego wspomnienia, ducha, który podkreśla nieobecność dawnej budowli poprzez zastąpienie jej nowoczesną formą. Przywraca pamięć, nie zakłamując historii.
Korten i cegła
W opuszczonych budynkach poprzemysłowych na wybrzeżu Suffolk w Wielkiej Brytanii ulokował się kampus muzyczny Snape Maltings zaprojektowany przez architektów z londyńskiej pracowni Haworth Tompkins. Jednym z elementów kompleksu jest pracownia i gościnne mieszkanie dla artystów rezydentów. Dovecote Studio, jak sama nazwa wskazuje, powstało na ruinach wiktoriańskiego gołębnika. Ale powstało w sposób nietypowy, ponieważ w resztki XIX-wiecznych murów wstawiona została nowa konstrukcja ze stali kortenowej.
Umieszczona w skorupie ruin stalowa bryła zajmuje tyle samo miejsca, co oryginalny budynek i podobnie jak on ma spadzisty dach. Dzięki takiemu rozwiązaniu, zachowane ceglane ściany pozostały niemal nietknięte – interwencję ograniczono do naprawienia ubytków zagrażających stabilności konstrukcji. Rdzawe ściany nowego budynku z jednej strony wydają się w naturalny sposób wyrastać z ceglanej podstawy, której kolor powtarzają, z drugiej zaś – stają się źródłem ekspresji wynikającej ze zderzenia dwóch światów – tradycyjnego, XIX-wiecznego budynku gospodarczego oraz śmiałej, nowoczesnej architektury.
Korten i muzeum
Po blachę kortenowa, ze względu na jej surowy, pełen ekspresji wygląd, sięgnęli także architekci z pracowni WXCA, projektując budynek Muzeum Walki i Męczeństwa w Palmirach – wsi w Puszczy Kampinoskiej. Znajdująca się na południe od tej miejscowości leśna polana była w czasie drugiej wojny światowej miejscem masowych egzekucji dokonywanych przez nazistów na więźniach politycznych przywożonych z warszawskich więzień. W 1973 roku w pobliżu cmentarza powstało Muzeum Walki i Męczeństwa. Jego nowa siedziba otwarta została w kwietniu 2011 r.
Projektując budynek w tak szczególnym miejscu, architekci postanowili potraktować go jak tło, które nie będzie konkurować z przekazem emocjonalnym płynącym z prezentowanych w muzeum pamiątek należących niegdyś do ofiar hitlerowskiej zbrodni. Sięgnęli więc po ascetyczną formę i surowe materiały, a część ekspozycyjną z trzech stron otoczyli rzeźbiarsko ukształtowanymi ścianami pokrytymi okładziną ze stali kortenowej przeprutą otworami symbolizującymi ślady kul. W tym szczególnym kontekście rdzawoczerwony kolor blachy tworzy pełen dramaturgii efekt dodatkowo oddziałujący na wyobraźnię zwiedzających.
Na czym polega fenomen stali kortenowej? Jej surowa, industrialna faktura okazuje się materiałem bardzo wszechstronnym. Świetnie sprawdza się zarówno w przypadku minimalistycznych, nowoczesnych form, w sąsiedztwie architektury przemysłowej, a nawet w zetknięciu z zabytkową tkanką architektoniczną podczas rekonstrukcji czy modernizacji budowli sprzed kilkuset lat. Z powodzeniem można ją stosować w niewielkich budynkach mieszkalnych, jak i obiektach o dużej skali. W gęstej tkance urbanistycznej i na łonie natury. Harmonię można bowiem osiągnąć przez kontrast. A korten ten kontrast zapewnia. Niczego nie udaje, nie stara się wtopić w tło. Nieco bezczelny, wyrazisty, pełen ekspresji, czasem wręcz agresywny, paradoksalnie nie razi i nie wprowadza dysonansu.
