Jeszcze pod koniec lat 20. ubiegłego wieku chyba nikt spośród mieszkańców Chełmka nie przypuszczał, że nazwa tej niewielkiej wtedy wsi stanie się znanym do końca lat 80. synonimem marki obuwia.
Zanim to się jednak stało funkcjonująca tutaj od 1932 roku fabryka butów nie nazywała się tak samo jak miejscowość, a nosiła nazwę Bata. Miano to stało się symbolem nie zaobserwowanego wcześniej na kontynencie europejskim rozwoju jednej firmy, która zmonopolizowała produkcję obuwia w Czechosłowacji i miała ambicje na analogiczne podbicie rynków światowych.
Uruchomienie fabryki w Polsce pod egidą Polskiej Spółki Obuwia Bata w Chełmku było etapem realizacji planów tej ekspansji, a jednocześnie sposobem na eliminację wysokich ceł. Zakład produkcyjny diametralnie zmienił tę niewielką miejscowość nadając jej nowe oblicze.
Zlín – nowoczesne miasto patronackie
Historia koncernu Bata sięga końca XIX wieku, wtedy Zlín był niewielkim miastem na Morawach zlokalizowanym z dala od głównych szlaków komunikacyjnych. Na błyskawiczny rozwój firmy miało wpływ wiele czynników, od charyzmy Tomasza Baty, poprzez wojenną zawieruchę, sytuację społeczną, a na odrobinie szczęścia skończywszy.
Ekspansja koncernu spowodowała przekształcenie Zlína w nowoczesny twór urbanistyczny, którego centrum z rynkiem o średniowiecznej proweniencji zostało przeniesione przed wejście do fabryki butów. Powstała przestrzeń wykorzystująca zdobycze nowoczesnej urbanistyki – prostokątny plac z otaczającymi go wolnostojącymi budynkami użyteczności publicznej.
Otaczające miasto wzgórza pokryła siatka domów robotniczych. Bata zamienił Zlín w patronackie miasto swojej fabryki, było to możliwe także dlatego, że piastował urząd burmistrza. Proponowane przez niego zmiany bez sprzeciwu były wprowadzane w życie. Miało to swoje dobre i złe strony.
fabryka najważniejsza
Pracownicy fabryki zostali otoczeni szeroko zakrojoną opieką socjalną, budowano dla nich szkoły, urządzenia sportowe, domy mieszkalne, sklepy, szpital, robotnicy mieli zniżki w domach towarowych i darmowe bilety do kina oraz wyższe niż gdzie indziej pensje. W zamian za to wymagana była od nich lojalność.
„Całe moje życie było nieprzerwanym kształceniem sumienia i tworzeniem charakteru swego i innych” – ta wypowiedź Tomasza Baty jest doskonałą ilustracją sposobu myślenia o pracowniku. Narzucane mu szczęśliwe życie było bardzo bliskie zniewoleniu. W mieście najważniejsza jest fabryka i wszystko zostało jej podporządkowane, a mieszkańcy byli jej elementami.
Koncern sukcesywnie uruchamiał nowe fabryki na terenie Czechosłowacji, ale tez poza jej granicami, kolejne filie powstawały w Holandii, Szwajcarii, Niemczech, w Kanadzie, Wielkiej Brytanii, oraz w Polsce.
- 1
- 2
- Mies van der Rohe Award
-
Biała bryła na skraju lasu, czyli dom od PL.architekci
Inspiracje modernizmem, funkcjonalna architektura wnętrz, otwarcie na krajobraz – projekt domu jednorodzinnego w Poznaniu więcej
-
Modernizm, dekonstruktywizm i architektura współczesna – filmy o architekturze w Gdyni
Gdyński Szlak Modernizmu zaprasza na przegląd filmów o architekturze XX i XXI wieku; wstęp bezpłatny więcej
-
Modernistyczne wizje miast Le Corbusiera i współczesne problemy urbanistyki. Polska premiera książki Jane Jacobs
Już w połowie listopada Centrum Architektury wydaje „Śmierć i życie wielkich miast Ameryki" autorstwa Jane Jacobs – publicystki i zaangażowanej aktywistki miejskiej. Po raz pierwszy przełomowa książka o architekturze, urbanistyce i życiu miast ukarze się języku polskim. Publikacja porusza m. in. ideologię Le Corbusiera i praktykę modernistycznego planowania przestrzennego miast więcej
- ENCYKLOPEDIA ARCHITEKTURY: Mies van der Rohe Award
- WNĘTRZA: Biała bryła na skraju lasu, czyli dom od PL.architekci
- WIDEO I FOTO: Modernizm, dekonstruktywizm i architektura współczesna – filmy o architekturze w Gdyni
- ROZMOWY O ARCHITEKTURZE: Modernistyczne wizje miast Le Corbusiera i współczesne problemy urbanistyki. Polska premiera książki Jane Jacobs
- LIFESTYLE: Opera Narodowa. Modernizm, sport i syjoniści
