Ambona

Ambona to przeznaczone do wygłaszania kazań lub odczytywania tekstów liturgicznych podwyższenie w kościele.Ambona jest od wieków ważnym elementem w architekturze sakralnej, w różnych okresach i środowiskach miała różne formy. Bryła ambony mogła być prostym pulpitem albo rozbudowaną, rzeźbiarsko ukształtowanym obiektem w kształcie łodzi czy wieloryba, jak ambony w architekturze barokowej.  Ambony lokowano zwykle przy lewej ścianie nawy głównej, niedaleko prezbiterium. Lokalizacja miała umożliwić wygłaszanie kazań tak, by głos był dobrze słyszany przez całe zgromadzenie. Rozwój systemów nagłośnienia sprawił, że ze względów funkcjonalnych ambona przestała być niezbędnym elementem architektury wnętrz kościoła. Niekiedy w jednej świątyni było kilka ambon. W XX wieku prostsze niż wcześniej ambony powstawały w prezbiterium, zaś po Soborze Watykańskim II ambony przestały być używane, ustępując miejsca prostej mównicy usytuowanej w pobliżu ołtarza.

Bryła ambony

Wczesne ambony w chrześcijańskich bazylikach miały prosty kształt, były rodzajem prostokątnego balkonu wspartego na kolumnach. Ten rodzaj ambony dominował do wczesnego średniowiecza. Późniejszym typem była ambona umieszczona na ścianie albo filarze świątyni. Schody prowadzące na ambonę ukryte były często w grubości muru. Takie ambony zyskały popularność w XVI stuleciu. Typowa ambona nowożytna ma kilka elementów:korpus z pulpitem,zaplecekbaldachim. Najbardziej rozbudowane i wyszukane formy zyskiwały kościoły barokowe. Ze względu na rozbudowaną liturgię i rolę, jaką w okresie kontrreformacji przywiązywał kościół do kazań, ambona miała w kościele nowożytnym duże znaczenie. Podkreślała to bogata forma. Często w rzeźbiarsko ukształtowanych bryłach zacierał się podział na poszczególne części. Bryła ambony kształtowana bywała na podobieństwo łodzi – to nawiązanie do fragmentu ewangelii, opisującego, jak Chrystus nauczał z łodzi zebrane na brzegu jeziora Genezaret tłumy. Takie ambony zobaczyć można m.in. w warszawskim kościele zakonu wizytek, kościele św. Andrzeja w Krakowie i innych świątyniach. Bardzo efektowne były też ambony w kształcie wieloryba. Kaznodzieja jest w nich utożsamiany z prorokiem Jonaszem. W Polsce taka ambona znajduje się np. w kościele św. Piotra i Pawła w Dusznikach-Zdroju, a także w Dobroszowie (w tym ostatnim przypadku celebrans wychodzi dosłownie z wnętrza gigantycznej ryby – schody ukryte są w korpusie potwora, a mównica w paszczy).  

Ambony w świątyniach na świecie

Kościoły prawosławne, przywiązując wielką wagę do lektury Biblii, również stosowały ambony. W zborach to najważniejszy element wystroju wnętrza, skądinąd pozbawionego dekoracji. W niektórych świątyniach protestanckich zachowały się ambony połączone w jedną całość z ołtarzem. Kościół prawosławny ma odpowiadające ambonie podwyższenie przed carskimi wrotami. Niekiedy w świątyniach prawosławnych budowano także ambony podobne do katolickich.W judaizmie analogicznym do ambony elementem architektury wnętrz jest bima, zaś w muzeumańskich meczetach minbar. Powiązane hasła: ambo