Amfiteatr – architektura starożytnego Rzymu

Inne znaczenia:
Amfiteatr – budowla ogrodowa
Amfiteatr – półkoliste zamknięcie placu w ogrodach barokowych

Amfiteatr to przede wszystkim antyczna budowla widowiskowa na planie koła lub elipsy. W centrum amfiteatru znajdowała się arena, otoczona wznoszącymi się schodkowo rzędami miejsc dla widzów. Amfiteatry przeznaczone były do urządzania różnorodnych widowisk publicznych, przede wszystkim walk gladiatorów lub dzikich zwierząt, wyścigów, a także egzekucji. W odróżnieniu od przedstawień teatralnych, takie spektakle mogły być oglądane ze wszystkich punktów widzenia, siedziska widzów zajmowały więc cały okrąg dookoła centralnej przestrzeni – widownia mogła pomieścić niemal dwukrotnie więcej osób, niż antyczny teatr o podobnych rozmiarach. Widowiska z udziałem gladiatorów cieszyły się w starożytnym Rzymie dużą popularnością i w wielu miastach imperium rzymskiego powstały imponujące obiekty tego rodzaju. Łącznie rzymska architektura zna setki amfiteatrów, z których najbardziej znane i największe jest Koloseum w Rzymie.

Amfiteatr – historia

Prototypem rzymskiego amfiteatru był otoczony ławami dziedziniec. Ze względu na rosnącą liczbę widzów, rozmiary amfiteatrów rzymskich zwiększały się, rosła też liczba poziomów z siedziskami. Najwcześniejsze amfiteatry rzymskie powstały w I w. p.n.e., większość wybudowano w epoce cesarstwa.
Z tymczasowych budowli amfiteatry przekształciły się w antyczne centra sportowo – rozrywkowe, w których cavea, czyli widownia, mogła pomieścić nawet kilkadziesiąt tysięcy osób. Komunikacja w tak dużej bryle wymagała wielu wejść i ciągów schodów, a  ponadto pomieszczeń pomocniczych. Amfiteatr pozbawiony był stałego zadaszenia, ale w wielu budowlach nad widownią rozpinano osłonę z płótna żaglowego, velarium. Elewacje reprezentacyjnych budynków pokrywano dekoracją architektoniczną, płaskorzeźbami, w niszach ustawiano posągi.
Amfiteatry rzymskie straciły rację bytu w V w.n.e., gdy zakazane zostało urządzanie walk z udziałem gladiatorów.

Antyczne amfiteatry rzymskie zobaczyć można m.in. w: Al Dżamm (Tunezja), Arles (Francja), Puli (Chorwacja), Rzymie (Włochy)