Architektura starożytnej Grecji
Architekturą starożytnej Grecji nazywamy budownictwo tworzone przez ludzi mówiących po grecku (Hellenów), w okresie od około IX w. p. n. e. do około I w. n. e. Architektura grecka powstawała w trzech głównych okresach: archaicznym, klasycznym i hellenistycznym.1.Okres archaiczny – (IX w. p.n.e.– połowa VI w. p.n.e.) – widoczne są w nim wpływy Bliskiego Wschodu, a w architekturze kształtuje się typ świątyni otoczonej kolumnadą2. Okres klasyczny – (VI w. p. n. e. – V w. p. n. e.) – osiągnięto wtedy najwyższy poziom cywilizacyjny, także w sztuce i architekturze. W tym okresie powstawało wiele budynków świeckich, takich jak teatry, czy gimnazjony, a na ateńskim Akropolu powstał Partenon.3. Okres hellenistyczny – (do I w. n.e.) – Grecy przejęli wiele wzorców ze Wschodu, w tym zamiłowanie do przepychu. Pojawiły się monumentalne budynki sakralne, na przykład Ołtarz Pergamoński. Zaczęto stosować formę arkady.
Zanim rozpoczął się w Grecji okres archaiczny, dominowały tam dwie kultury: mykeńska i minojska. Kultura minojska rozwijała się na Krecie, gdzie budowano bogato zdobione pałace. Kultura mykeńska, która rozwijała się na Peloponezie miała całkiem inny charakter, pozostały po niej cytadele, fortyfikacje i grobowce. Obie cywilizacje przestały istnieć około 1100 r. p. n. e. po inwazji plemienia Dorów, które mieszkało w Grecji kontynentalnej. Miasta, które założyli Dorowie, były rządzone przez arystokrację, a później przez tyranów. Dwa najpotężniejsze wówczas miasta to Sparta oraz Ateny, gdzie silne wpływy miało plemię Jonów, pochodzące z Azji Mniejszej.
Kultura starożytnej Grecji, wraz z greckim sposobem budowania rozwijała się w Grecji kontynentalnej, na Peloponezie, na wyspach morza Egejskiego oraz w Azji Mniejszej.
Architektura sakralna starożytnej Grecji
Budownictwo w starożytnej Grecji było nastawione przede wszystkim na sprawy związane z kultem. Od najdawniejszych czasów Grecy budowali liczne świątynie, w których oddawali cześć bogom ze swojego rozbudowanego panteonu. Greckie budowle sakralne budowane były głównie na planie prostokąta, z dachem wsparym na belkowaniu i podtrzymywanym przez kolumny (por. interkolumnium). Różne typy światyń to: templum in antis, świątynia w podwójnych antach, prostylos, amfiprostylos, peripteros, pseudoperipteros, pseudodipteros. Istniały również świątynie na planie koła: monopteros, tolos.Szczególną kategorią obiektów związanych z kultem były mauzolea, których nazwa nawiązuje do monumentalnej budowli grobowej Mauzoleosa w Halikarnasie.
Budowle publiczne w architekturze starożytnej Grecji
Charakterystycznymi dla greckiej architektury obiektami są teatry budowane na wolnym powietrzu. Korzenie greckiego teatru związane są z kultem, przede wszystkim z obrzędami ku czci Dionizosa. Pierwotnie widownia gromadziła się na stoku wzgórza, zaś przedstawienia odbywały się na położonym poniżej placu. Później wykorzystywano tymczasowe, nietrwałe konstrukcje. Wreszcie w V w.p.n.e. powstawać zaczęły teatry budowane z kamienia; najstarszy zachowany obiekt tego rodzaju datuje się na 350 r. p.n.e.W greckich miastach budowano także obiekty sportowe. W antycznym kompleksie sportowym, gimnazjonie, znajdowały się między innymi palestra i stadion. Grecy budowali też hipodromy. Najważniejsze obiekty w w mieście znajdowały się z reguły w wyżej położonej, wydzielonej części miasta, na akropolu. Na wzgórze ze świątyniami, gmachami publicznymi czy twierdzą prowadziła często brama (propylon, propyleje). Główną przestrzenią publiczną w greckim polis była agora, miejski plac, często otoczony portykami (stoa). W pobliżu agory znajdował się najczęściej buleuterion, siedziba władz miasta.
Budynki mieszkalne w starożytnej Grecji
Na ogół budynki mieszkalne budowane były z mniej trwałych materiałów niż gmachy publiczne, takie jak świątynie czy skarbce, ich pozostałości. Grecki dom, oikos, mógł mieć różne formy. Domy z okresu archaicznego były zapewne rodzajem szałasów, często budowanych na planie koła. W centrum znajdowało się ognisko. Otwarte palenisko pozostało sercem domu także później, gdy zaczęto budować domy o solidniejszej konstrukcji; dym uchodził przez otwór w dachu, nie stosowano kominów. Ściany wznoszono najczęściej z cegieł suszonych na słońcu (por. adobe). Wykorzystywano drewnianą konstrukcję wypełnioną słomą i gliną. Pierwotne domy miały zapewne tylko dwie izby z przedsionkiem od frontu – taki plan był wzorem dla starych greckich świątyń.Budynki kamienne, wykształcone z megaronu w okresie mykeńskim budowano na planie prostokąta. Domy stawiano zazwyczaj na podstawie na kamiennej podstawie. Taki cokół chronił ściany przed wilgocią. Dachy pokrywano strzechą. Podłogę wykładano kamienną mozaiką, ale w uboższych domach mieszkańcom często wystarczała ubita glina (por. klepisko). Rezydencje zamożnych Greków wznoszone były z lokalnego kamienia, ściany tynkowano. W centrum domu znajdował się wewnętrzny dziedziniec, umożliwiający dopływ światła i świeżego powietrza. W miastach domy były często piętrowe, z warsztatami i sklepami na parterze, magazynami w podziemiach i pomieszczeniami mieszkalnymi w głębi budynku. Prawdopodobnie pomieszczenia na piętrze służyły przede wszystkim kobietom. Więcej o domu w starożytnej Grecji >>
Trzy porządki w architekturze greckiej
W architekturze greckiej wyodrębniły się trzy porządki o odmiennych proporcjach, detalach i zastosowaniu: dorycki, joński i koryncki. Architektura starożytnej Grecji miała duży wpływ na późniejszą, zachodnią architekturę. Architektura starożytnego Rzymu, który podbił Grecję w 146 r. p.n.e., zawdzięcza bardzo wiele greckiemu sposobowi budowania. Od czasów Renesansu, odrodzenie klasycyzmu przywróciło do życia nie tylko precyzyjne formy i uporządkowane detale, lecz także piękno greckiej architektury, oparte na mierze i proporcjach.Ornamenty typowe dla architektury Grecji antycznej: akant, antemion, astragal, bukranion, kimation, meander, palmeta, spirala
Więcejhttp://archirama.muratorplus.pl/encyklopedia-architektury/ornament,62_3293.html?cat=62
Więcej artykułów na temat architektury starożytnej Grecji >>
