Fresk

Fresk to technika malarstwa ściennego, a także obraz wykonany taką techniką, zwykle wielkoformatowy. Potocznie freskami nazywa się wszelkie malowidła ścienne, ale właściwie termin ten stosuje się w odniesieniu do obrazów malowanych na mokrym tynku. Nazwa pochodzi od "świeżości" tynku - w języku włoskim fresco znaczy świeży. Technika prawdziwego fresku (buon fresco) jest trudna i wymaga dużej wprawy. Malarz musi pracować szybko, by płaszczyzna tynku nie wyschła. Maluje się wyłącznie na świeżo położonej warstwie tynku, więc nakłada się go tylko tyle, ile wykonawca jest w stanie zamalować w ciągu dnia (giornata). Nanoszenie poprawek jest niemożliwe – w przypadku błędu trzeba zerwać tynk i nałożyć go na nowo. Z tego powodu artyści przygotowywali tzw. kartony z zarysem malowidła, przenoszone na ścianę metodą przepróchy. Dodatkowym problemem jest zmiana koloru farb; jedne z nich schnąc stają się jaśniejsze, inne ciemniejsze, w dodatku zmieniają odcień. Artysta musi te zmiany przewidzieć i uwzględnić w pracy. W dodatku dobór farb jest ograniczony, można stosować tylko pigmentami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna. Błąd powoduje niepożądaną zmianę koloru (np. aurypigment zmienia kolor z żółtego na czarny). Niektóre pigmenty rozkładają się z czasem, np. cienka warstwa ultramaryny szarzeje i blaknie. Poszczególne pigmenty mogą także wchodzić we wzajemne reakcje, trzeba je więc odpowiednio zestawiać. Przy wszystkich tych trudnościach fresk ma jednak wielką zaletę, jest niezmiernie trwały, farby spajają się z podłożem w jedną całość.

Tynk dla fresku

Obrazy malowane są na wielowarstwowym tynku. Poszczególne warstwy różnią się składem. Arriciato to pierwsza, położona bezpośrednio na murze powłoka, najgrubsza. Jest gruboziarnista, składa się z wapna gaszonego, grubego piasku, drobnego żwiru. Maluje się na kolejnej, gładkiej warstwie tynku, intonaco. Gdy powierzchnia schnie, zachodzi reakcja chemiczna, wytwarza się krystaliczny węglan wapnia. Freski malowano już w starożytności (por. architektura minojska), ale ścienne malarstwo antyczne wykonywane było przede wszystkim w technice enkaustyki. Złotym wiekiem fresku był renesans. Technika rozwinęła się w późnym średniowieczu we Włoszech, rozkwitała w XVI stuleciu, stosowana była także w baroku. Później zastąpiona łatwiejszą techniką al secco.Freski były dekoracją kościołów, pałaców, włoskich willi - różnych obiektów o reprezentacyjnym charakterze. Por. malarstwo ścienne, mural, sgrafitto,