Jurta

Jurta to rodzaj namiotu, przenośnego domu używanego przez mieszkańców Wielkiego Stepu, rozciągającego się od Ukrainy po Mandżurię. Słowo pochodzi z języka tureckiego, podobne schronienia mają wiele lokalnych nazw. Jurta zbudowana jest z wielu elementów, dzięki czemu może być rozmontowana i przewożona w częściach na znaczne odległości, a następnie ponownie montowana. Równocześnie ma solidną konstrukcję dostosowaną do surowego klimatu panującego na stepie, z charakterystycznymi dla niego upalnymi latami i mroźnymi zimami. Całość waży ok. 200-300 kg, może być zmontowana w kilka godzin. Pierwszym etapem montażu jest rozłożenie podłogi i ew. wstawienie większych sprzętów, zbyt dużych, by zmieściły się w drzwiach. Koczownicze plemiona zawsze ograniczały liczbę trudnych w transporcie przedmiotów, obecnie jednak pod wpływem kultury europejskiej i dzięki możliwości wykorzystania do transportu samochodu, mieszkańcy stepu mają więcej mebli. Następnie ustawiane są ściany. Zbudowane są one z kratownicy z drewnianych listew czy prętów, jurta może mieć ich pięć – dwanaście. Pomiędzy ścianami znajduje się pojedynczy otwór wejściowy, brak jest okien. Obecnie do wnętrza jurty często prowadzą drzwi, dawniej w wejściu zawieszano tkaninę. Drewniane elementy ścian łączy się sznurem, następnie układa się lekkie krokwie dachowe. Są one rozłożone promieniście i wsparte na centralnych słupach, najczęściej dwóch. Na dachu układa się warstwę dekoracyjnego pokrycia z płótna. Kolejną warstwą jest izolacja z grubej na kilka centymetrów warstwy wojłoku. Następnie całość pokrywana jest zewnętrzną warstwą ochronną, zwykle grubym, jasnym płótnem i dla większej stabilności obwiązywana linami. W centrum dachu znajduje się otwór odprowadzający dym (por. kurna chata, megaron). Dawniej bezpośrednio pod nim znajdowało się otwarte palenisko, obecnie raczej niewielki piecyk z blaszanym kominem. Wnętrze jest stosunkowo niewielkie, przeciętna mongolska jurta ma ok. 7 metrów średnicy. W jednym pomieszczeniu mieszka cała rodzina, przechowywane są wszystkie potrzebne przedmioty. Tradycyjnie wnętrze jest więc ściśle podzielone, ze strefami dla mężczyzn i kobiet, miejscami sypialnymi o różnej randze, usytuowanym od północy – naprzeciw wejścia – poświęconym bogom miejscem. Ustalony jest też kierunek poruszania się w jurcie. W Mongolii centralne palenisko obchodzi się zgodnie z ruchem wskazówek zegara.Jurty budowane są w podobny sposób od tysięcy lat. Podobnych przenośnych domów używali m.in. Scytowie, o czym świadczy wzmianka Herodota z V w. p.n.e. Powiązane hasła: szałas, tipi