Krużganek, krużganki – rodzaj ganku, częściowo otwartego korytarza przylegającego do ściany budynku. Może być jedno- lub wielokondygnacyjny, otaczając dziedziniec na różnych poziomach. Taki korytarz służył głównie do celów komunikacyjnych, łącząc umieszczone na tym samym poziomie pomieszczenia.
Krużganek najczęściej był przesklepiony (sklepienie krzyżowe). Z jednej strony korytarza znajdowały się drzwi do kolejnych pomieszczeń, druga była w większości przypadków otwarta, z arkadami filarowymi albo kolumnowymi.
Historia krużganków
Dalekim pierwowzorem krużganków było atrium rzymskiego domu, a także obudowane dziedzińce wczesnochrześcijańskich klasztorów syryjskich. W średniowieczu krużganki były już istotnym elementem założeń klasztornych. Krużganki otaczały wewnętrzny dziedziniec klasztoru, czyli wirydarz. Występowały także w świeckiej architekturze gotyku, na zamkach.
W renesansie budowano pałace z krużgankami otaczającymi dziedziniec i nadającymi mu architektoniczny wyraz. Do najbardziej znanych przykładów takich realizacji na terenie Polski należy zamek królewski na Wawelu w Krakowie. Skromniejszymi realizacjami są zamki w Baranowie i Pieskowej Skale.
Powiązane hasła: podcień
Więcej informacji
Fischinger A., Fabiański M., Dzieje budowy renesansowego zamku na Wawelu, około 1504-1548, Kraków 2009
Gloger Z., Encyklopedia staropolska, Warszawa 1900
poprzednie hasło
