Mauzoleum
Mauzoleum nazywany jest szczególnie okazały, rozbudowany grobowiec. Bryła mauzoleum to często monumentalna, odrębna budowla z bogatym wystrojem architektonicznym, choć niekiedy mauzoleum nazywa się także kaplicę grobową. Znane są także budowle o znaczeniu symbolicznym, nie będące miejscem pochówku; por. cenotaf. Nazwa mauzoleum (z greckiego mausoleion) weszła do powszechnego użycia w XIX wieku, po odkryciu ruin grobowca z IV wieku p.n.e. wzniesionego dla króla karyjskiego Mauzolosa i jego żony Artemizji. Wielka i wspaniale dekorowana budowla była uznawana za jeden z siedmiu cudów świata starożytnego. Grobowiec Mauzoleosa zaliczany jest do przykładów późnego okresu w architekturze starożytnej Grecji, tj. architektury hellenistycznej. Wiele mauzoleów powstało w imperium rzymskim. Budowane były one w nekropoliach, często przy drogach. Przy Via Appia Antica zachowały się ruiny wielu prywatnych grobowców wzniesionych przez zamożne rody. Obiekty te wyróżniają się niekiedy oryginalną bryłą – jak smukła piramida Cestiusza, czy zdobiony motywami z piekarni grobowiec Marco Virgilio Eurisace. Zajęcie przez chrześcijaństwo pozycji religii dominującej ograniczyło liczbę mauzoleów, a w średniowieczu wiele budowli zostało zaadaptowanych do nowych celów. Najbardziej znanym przykładem takiej zmiany jest mauzoleum Hadriana, bardziej znane jako Zamek św. Anioła, które służyło m.in. jako więzienie, siedziba mennicy i twierdza.
Mauzolea we współczesnej architekturze
Mauzolea wznoszono nie tylko w starożytności; do dwudziestowiecznych realizacji należą m.in. Mauzoleum Lenina w Moskwie, Tannenberg-Denkmal, mauzoleum Valle de los Caidos w Dolinie Poległych w Hiszpanii i inne.
