Świątynia rzymska
Rzymskie świątynie – architektura sakralna starożytnego Rzymu ukształtowała się pod wpływem rozwiązań greckich i etruskich (por. świątynia grecka, świątynia etruska). Podobnie jak w miastach greckich, świątynia nie była miejscem publicznych zgromadzeń, najważniejsze uroczystości odbywały się w przestrzeni publicznej, na ulicach miasta. Mogły się rozpoczynać lub kończyć przy świątyni, np. wyniesieniem posągu bóstwa, jednak wnętrze było przede wszystkim miejscem przechowywania wizerunku, przedmiotów kultowych i wotów. Ołtarz, na którym składano ofiary znajdował się na zewnątrz budynku. Sam termin templum oznaczał raczej poświęcony obszar, niż samą świątynię. Świątynie rzymskie budowane były najczęściej na planie prostokąta, frontonem ku wschodowi (orientowane). Budynek umieszczony był na cokole, powyżej poziomu ulicy. Obiekty te nie były przeznaczone do oglądania ze wszystkich stron, lecz przede wszystkim od frontu. Architektonicznie opracowana była zatem fasada, z reguły także elewacje boczne, natomiast tylna część budowli była całkiem pozbawiona dekoracji, albo była mniej ozdobna, niż pozostałe. Portyki nie otaczały budynku ze wszystkich stron. Wysunięty od frontu dwuspadowy dach świątyni wspierały kolumny. Rzymscy architekci stosowali wszystkie porządki znane w Grecji, dorycki, joński i koryncki. Wypracowali również dwa własne, toskański i kompozytowy. Rzymianie wznosili także świątynie na planie koła, takie jak świątynia Westy na Forum Romanum z II w. Niekiedy budowano także obiekty o mieszanych formach, jak w przypadku rzymskiego Panteonu, z okrągłą cellą połączoną z prostokątnym pronaosem – ta świątynia była zresztą wyjątkowa pod wieloma względami, od rozmiarów, przez technikę budowlaną, po umieszczenie wejścia od strony północnej. Świątynie na planie koła przekrywane były kopułami. Realizacje tego rodzaju obiektów umożliwił rzymskim architektom wynalazek betonu. Rzymskie świątynie były zwykle murowane. Ściany z tańszych materiałów, jak tuf czy cegła, oblicowane były płytami dekoracyjnego kamienia. W Italii popularnym budulcem był trawertyn. W najważniejszych budowlach imperium stosowane były cenne materiały budowlane – marmury sprowadzane z Afryki, twarde granity, porfir . Chętnie wykorzystywano skały o wyrazistym kolorze lub wzorzyste. Ważną role odgrywał także biały marmur, sprowadzany m.in. z Grecji (w tym marmur pentelicki, taki jak na Akropolu w Atenach), później wydobywany w Iatalii w kamieniołomach Carrary. Świątynie poświęcone rzymskim bogom wznoszone były w całym imperium, począwszy od stolicy, po najdalsze prowincje. Zabytki rzymskiej architektury sakralnej znajdują się więc m.in. we Francji (znakomicie zachowana Maison Carrée w Nîmes, wybudowana w I w. p.n.e. świątynia ku czci członków rodziny cesarza Augusta), Hiszpanii (ruiny świątyni Augusta w Barcelonie), Anglii (pozostałości świątyni cesarza Klaudiusza w Colchester; na fundamentach antycznej budowli wzniesiono zamek). Niewielkie świątynie rzymskie istniały nawet w Szkocji.
