Szopka krakowska
Szopki krakowskie to sceny Bożego Narodzenia w bogatej oprawie architektonicznej. Główne postaci biblijnej historii są centrum wyobrażenia, na które składa się fantastyczny budynek i wiele dodatkowych postaci. Szopki nawiązują bryłą i detalami do zabytków architektury Krakowa. Również postaci i motywy tematyczne osadzone są w lokalnej tradycji.
Szopka krakowska – historia
Tradycja szopek sięga wczesnego średniowiecza; przedstawienia odtwarzające historię narodzin Jezusa rozpowszechniły się w XIII wieku, głównie dzięki działalności zakonu franciszkańskiego. W Rzeczpospolitej wędrowne jasełka pojawiły się w XVI stuleciu i bardzo rozpowszechniły w wieku XVII (por. barok). Religijne przedstawienia zaczęły się wzbogacać o elementy świeckie, polityczne, humorystyczne. W 1736 roku biskup Teodora Czartoryskiego zakazał organizacji szopek w kościołach – w tym czasie były już raczej świecką rozrywka, niż poważnym spektaklem religijnym. Szopki były odtąd organizowane głównie przez młodzież w formie ulicznych przedstawień. Pod koniec XVIII stulecia przedstawieniom tym zaczęły towarzyszyć specjalne, przenośne „budynki”. Szopka krakowska swoją charakterystyczną bryłę uzyskała w II połowie XIX wieku. Ozdobne budynki – wieże montowali często zimą pozbawieni sezonowego zajęcia murarze czy inni pracownicy budowlani. Za najsłynniejszego mistrza szopek krakowskich uchodzi Michał Ezenekier, murarz i kaflarz ze znajdującej się na obrzeżach Krakowa Krowodrzy.Szopki krakowskie na początku XX wieku cieszyły się renomą, oprócz dużych szopek służących do urządzania przedstawień, były też małe egzemplarze, produkowane specjalnie na sprzedaż. Złoty wiek skończył się wraz z wybuchem II wojny światowej, austriackie władze zakazały mieszkańcom Galicji urządzania szopek. Zabawne przedstawienia szopkarzy zbyt często dotykały tematów politycznych. Odnowienie tradycji nastąpiło w dwudziestoleciu międzywojennym. Od 1937 roku – z przerwą w latach wojny i okupacji – urządzany jest konkurs na najpiękniejszą szopkę krakowską.
Szopka – architektura ludowa i zabytki
W szopkach krakowskich często pojawiają się eklektyczne połączenia motywów występujących w różnych budowlach z wielu epok. Najczęściej bryła opatrzona jest gotyckimi wieżami na wzór kościoła Mariackiego w Krakowie. Liczba wież jest różna, najczęściej nieparzysta. Ostre łuki sąsiadują z arkadami zapożyczonymi z Wawelu, dekoracyjnymi attykami, kopułami i witrażami. Częste są też naśladownictwa architektury obronnej, murów miejskich i barbakanu. Elementy są przetworzone dla większej dekoracyjności, pokryte ornamentem, barwne. To upodobanie do dekoracyjności jest typowe dla sztuki ludowej. W centrum bryły, na najniższej kondygnacji znajduje się nisza ze sceną Bożego Narodzenia.Artykuły w ArchiramieWspółczesne szopki >>
