Wielka płyta
Wielka płyta to popularna nazwa prefabrykowanych elementów konstrukcyjnych z żelbetu oraz innych materiałów o dużych rozmiarach i stosunkowo niewielkiej grubości. Potocznie także budynki wzniesione w technologii wielkopłytowej.
Wielka płyta – historia
Na początku XX wieku architekci zaczęli proponować rozwiązania racjonalizujące budownictwo. Jednym z nich było stosowanie dużych elementów prefabrykowanych, umożliwiających szybszą budowę niż tradycyjne technologie. Po raz pierwszy wielka płyta zastosowana została już po I wojnie światowej w Holandii. Na początku lat 20. XX wieku wzrosło zainteresowanie prefabrykatami, w 1923 roku wybudowano osiedle dwukondygnacyjnych budynków na berlińskim osiedlu. Ta pierwsza w Niemczech realizacja z wielkiej płyty była zespołem budynków zaprojektowanych przez Martina Wagnera dla żołnierzy – weteranów wojennych. Małe mieszkania z założenia miały być tanie, ale wygodne. Niewielka skala inwestycji sprawiła, że prefabrykacja nie zmniejszyła kosztów budowy. Oszczędne formy i powtarzalność mieszkań nie zostały dobrze przyjęte. Koncepcja domów z prefabrykatów była jednak dalej rozwijana. Pierwsze większe konstrukcje z betonowej zrealizowano w latach 30. XX wieku we Francji. Popularność technologia zdobyła w latach 50. w związku z powojenną odbudową. Największy rozkwit budownictwa z wielkiej płyty przypada na lata 70. XX wieku. Współcześnie w krajach Europy Zachodniej osiedla z wielkiej płyty uważane są za substandardowe, w niektórych krajach (wschodnia część Niemiec, niektóre francuskie miasta) budynki, a nawet całe ich zespoły są wyburzane. W innych państwach (np. Polska, Czechy) mieszkania w budynkach z prefabrykatów są wciąż bardzo liczne.
Wielka płyta i modernizm
Propagatorami elementów prefabrykowanych byli moderniści. W latach 20. XX wieku badania w tej dziedzinie prowadził Walter Gropius, ważną rolę w historii wielkiej płyty odegrał też Le Corbusier. Moderniści dążyli do typizacji budownictwa, dzięki czemu nowe budynki miały być wznoszone szybciej, taniej, miały mieć lepszą jakość i tworzyć spójne zespoły urbanistyczne. Nowe mieszkania w myśl założeń modernizmu miały być przy tym dostosowane do potrzeb użytkowników, zgodnie z koncepcją „maszyny do mieszkania”.
Wielka płyta w Polsce
W okresie międzywojennym nie wznoszono w Polsce budynków w technologii wielkiej płyty. Pierwszy taki blok wybudowany został w Nowej Hucie na osiedlu Hutniczym (ul. Stanisława Mierzwy), kolejne na osiedlu Jelonki w Warszawie. Od końca lat 50. do 80. XX wieku wielka płyta była podstawową technologią stosowaną w budownictwie wielorodzinnym. Z tego powodu na liczba mieszkańców bloków wzniesionych w tej technice szacowana była w pierwszej dekadzie XXI wieku na ok. 12 mln osób. W budowie stosowano różne systemy. Najbardziej znane z nich to PBU, Domino, Dąbrowa, Leningrad, WUF-T, OW-T, WWP, W70 i inne.
Wady wielkiej płyty
Wśród wad technologii wielkopłytowej są m.in. wysoki koszt wytworzenia, a zwłaszcza transportu wielkich elementów; duże zużycie energii; niski standard wykonania i błędy montażu; niewielka wysokość pomieszczeń. Zsypy na odpady niekorzystnie wpływają na higienię w budynku. Powiązane hasła: blok, osiedle, żelbet, Artykuły: Czy wielka płyta jest niebezpieczna? >>
Więcej informacjiBasista A.,Betonowe dziedzictwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2001
