Piotr Grzegorz Michalik, adiunkt w Katedrze Porównawczych Studiów Cywilizacji UJ od ośmiu lat odwiedza Meksyk, Gwatemalę, a także Kubę jako badacz, nauczyciel akademicki a po części także reporter. W 2013 roku opublikował pracę Wiedzmy, święte i boginie. Postać kobiety w wierzeniach Indian z gór Zongolica w Meksyku. Temat i sposób przedstawienia materiału w naturalny sposób zawężał krąg odbiorców przede wszystkim do specjalistów, etnografów i osób głębiej znających południowoamerykańską kulturę. Podmiejskim do Indian. Reportaże z Meksyku to książka gatunkowo lżejsza i bardziej apelująca do wyobraźni przeciętnego czytelnika. Krótko mówiąc, jest seks, przemoc i egzotyka, czyli koktajl dający największe szanse na przyciągnięcie uwagi odbiorcy.
Siedem reportaży pokazuje meksykańskie niezwykłości. Opowieść zaczyna się od spotkania ze Świętą Śmiercią, czyli Szczuplutką, jak pieszczotliwie nazywają ją wyznawcy. Kolorowo ubrana postać z kosą, skrywająca pod kapturem wyszczerzoną czaszkę jest ucieleśnieniem skomplikowanej kultury Meksyku. Splatają się w niej chrześcijaństwo, dawne wierzenia i zupełnie współczesne interesy. Przybysz zauważa jej obsypane ofiarami ołtarzyki w stolicy i na prowincji, miniaturowe podobizny w sygnecie policjanta i naszyjniku recepcjonistki i oczywiście na okładkach kolejnych numerów poświęconego kultowi czasopisma „Devoción de Santa Muerte”. Wszystko malownicze, co potwierdzają ilustrujące tom zdjęcia autora.
Kultura śmierci w Meksyku jest barwna i bogata, a sama Święta nie patronuje bynajmniej tylko zaświatom. Do odpowiednich wizerunków zwracają się studenci przed egzaminami, zakochani, prostytutki. Od opisywania szkieletów Michalik przechodzi płynnie do ciał znacznie pełniejszych, od fiesty do kultury rozdawania. Kolejne strony to opowieść o muxe, trzeciej płci i jej różnych wariantach. O zajęciach, strojach i o tym, jak niebezpiecznie zaczepiać kogoś, kto ma siłę mężczyzny i kobiecą furię...
Stąd już niedaleko do agresji nieodłącznie towarzyszącej narkobiznesowi. Jeden z reportaży poświęcony został eksplozji przemocy w Meksyku. Autor przeplata makabryczne historie masowych morderstw, porwań i okaleczeń z równie makabrycznymi żartami.
Książkę czyta się lekko, lektura pozostawia jednak wrażenie niedosytu. Autor bez wątpienia zna temat, rozmawia z mieszkańcami i podróżuje po światach, z których spleciony jest współczesny Meksyk, nie brakuje mu też autoironii. Chyba jednak nie chce zejść głębiej, prześlizgując się po najbardziej efektownych tematach i epatując kontrastami. Egzotyka jest fascynująca, ale trochę brak mi meksykańskiej codzienności, tej z tytułowego podmiejskiego pociągu.
Podmiejskim do Indian. Reportaże z Meksyku
Piotr Grzegorz Michalik
Wydawnictwo Czarna Owca
Warszawa 2016
s. 240, oprawa twarda
Podmiejskim do Indian. Reportaże z Meksyku, Warszawa 2016
