Siatka hippodamejska to system rozplanowania przestrzeni miejskiej, którego podstawą jest podział przestrzeni regularnym układem ulic przecinających się pod kątem prostym. Miasto podzielone jest mniejszymi i większymi ulicami. Dwie główne osie, północ-południe i wschód-zachód, wyznaczone są przez arterie komunikacyjne wiodące od bram do centrum. W miejscu przecięcia osi lokowano centrum administracyjno-handlowe miasta z najważniejszymi budowlami i przestrzenią publiczną. Mieścić się tam miały agora, akropol ze świątyniami i innymi obiektami związanymi z kultem, a także inne obiekty użyteczności publicznej. W mieście przewidziano miejsce na teatr, gimnazjon i inne budowle. Regularne kwartały wypełniała zabudowa mieszkalna. Granice miasta były ściśle określone i zamknięte murami obronnymi.

Nazwa tego systemu pochodzi od imienia Hippodamosa z Miletu, greckiego architekta, matematyka i mówcy okresu klasycznego (V w. p.n.e.) , uważanego za jednego z twórców urbanistyki. Regularna siatka ulic znana była w Jonii jeszcze w okresie archaicznym, ok. VII wieku p.n.e. Zasługą Hippodamosa było przeniesienie go do Grecji właściwej i popularyzacja. Większą popularność system zdobył w okresie podbojów Aleksandra Wielkiego i następującej w konsekwencji fali osadnictwa. Powstały wówczas nowe miasta, a wiele ośrodków greckich dzięki napływającym ze wschodu bogactwom rozbudowano.
Osiągnięcia greckiej urbanistyki zostały następnie wykorzystane przez Rzymian.

Choć w historii europejskiej architektury początki regularnej urbanistyki wiązane są z antyczną Grecją, miasta na planie prostokąta, podzielone siecią prostopadłych ulic są znacznie starsze. Za najwcześniejsze realizacje tego schematu uchodzą miasta cywilizacji doliny Indusu, takie jak Mohendżo-Daro (prawd. 2 poł. III tysiąclecia p.n.e.).


Przykłady zastosowania siatki hippodamejskiej: Antiochia, Milet, Priene, Pireus, Rodos, Seleucja.

Powiązane hasła: architektura starożytnej Grecji, architektura Rzymu, dom grecki, dom rzymski, insula

Więcej informacji
Hammond N. G. L., Dzieje Grecji, Warszawa 1973
Parnicki-Pudełko S., Agora, geneza i rozwój rynku greckiego, Warszawa 1957
Wąsowicz A., Zagospodarowanie przestrzenne miast greckich, Wrocław, Warszawa 1982
Wróbel T., Zarys historii budowy miasta, Wrocław -Warszawa -Kraków -Gdańsk 1971